De ontmoeting tussen Franciscus en de sultan
Dit jaar is het precies 800 jaar geleden dat Franciscus van Assisi in volle kruistocht de dialoog aanging met sultan Al-Kamil van Egypte. Blootsvoets en ongewapend trok hij, samen met een andere broeder, naar het kamp van ‘de vijand’. Ze keerden ongedeerd terug. Deze vredevolle ontmoeting van mens tot mens in volle strijd blijft tot op de dag van vandaag tot de verbeelding spreken. Ze vonden bij elkaar een geloofsverwantschap die hun verschillen oversteeg. De een was en bleef christen, de ander was en bleef moslim. Hoe kan deze ontmoeting ons vandaag de dag inspireren? Eerder deze maand luidden we de klokken om die belangrijke ontmoeting tussen Franciscus en de sultan te gedenken, als een hoopvol teken van vrede en verzoening. Maar wat gebeurde er nu weer precies?
MISLUKTE ONDERHANDELINGEN
De ontmoeting van 800 jaar geleden in het Egyptische Damietta is intussen legendarisch. Tijdens de vijfde kruistocht wilde een christelijk leger de stad innemen om vervolgens te ruilen tegen Jeruzalem. De Saracenen hadden deze eerder ingenomen. Er volgde een bloedige aanval en verzwakt door honger en de pest kon het garnizoen van Damietta niet veel langer weerstand bieden. Ondertussen had paus Honorius III een zekere Pelagius als religieuze leider naar het kamp van de kruisvaarders gezonden, maar dit zorgde al snel voor de nodige spanningen met de oorspronkelijke leiding. Sultan Al-Kamil stelde een wapenstilstand voor en bood de kruisvaarders delen van Jeruzalem aan in ruil voor hun vertrek uit Egypte. De pauselijke gezant wees de vredesvoorstellen van de hand. Op 5 november 1219 werd de stervende stad ingenomen en geplunderd.
FRANCISCUS’ ROL IN DE STRIJD
Franciscus was in de zomer van 1219 in het kruisvaarderskamp toegekomen. Hij zou iets gezegd hebben als: “Ik zal op bezoek gaan bij de sultan en voor hem preken. Hij zal zich wel bekeren, dan kunnen we de strijd staken.” Ze verklaarden hem ‘gek’. Toch liep hij, samen met een medebroeder, naar het kamp van de ‘vijand’. Franciscus was echter niet gekomen om te onderhandelen, hij had de sultan iets te vertellen. En de sultan luisterde.
ONTMOETING DIE SPOREN NALAAT
Van de ontmoeting zelf zijn geen verslagen te vinden, maar we kunnen ons er wel iets bij voorstellen. Franciscus zal zijn boodschap van altijd gebracht hebben: over Jezus en Maria, over de noodzaak tot bekering tot God, over een universeel broederschap waarvan niemand – ook geen Saraceen – uitgesloten is, over de schoonheid van het goede leven en over de hemel die ons wacht. Al-Kamil was moslim en Franciscus christen, maar allebei geloofden ze heilig in die ene God, die barmhartig is en de ware vrede brengt. Dat de ontmoeting sporen nagelaten heeft, is duidelijk. Franciscus kon ongedeerd terugkeren naar het kamp. De minderbroeders kregen toestemming van de sultan om de heilige plaatsen in Jeruzalem te beheren, iets dat zij tot op de dag van vandaag doen.
ROEMLOZE AFTOCHT
Ondanks deze ontmoeting bleef de strijd onverminderd doorgaan. Franciscus keerde teleurgesteld maar geïnspireerd naar Assisi terug. De pauselijke gezant zette zijn plan verder om nog andere Egyptische steden te veroveren. Het einde van de strijd diende zich aan in 1221 rond Caïro, toen de sultan de sluizen openzette. De kruisvaarders waren ingesloten. Het christelijk leger moest alles, ook Damietta, opgeven in ruil voor een vrije aftocht. Terwijl een stille ontmoeting tot op vandaag vruchten voortbrengt, werd een luidruchtige pauselijke strategie in één klap herleid tot blunder.
HISTORISCH BEZOEK VAN PAUS FRANCISCUS
Begin februari 2019 bezocht paus Franciscus, 800 jaar na het bezoek van zijn naamgenoot aan de sultan, de Verenigde Arabische Emiraten. Dit historische bezoek was een feest van interreligieuze verbroedering en leidde tot de ondertekening van het ‘Document over Menselijke Broederlijkheid’, “een kort maar belangrijk bezoek omdat het een stap voorwaarts betekent voor de interreligieuze dialoog en het engagement om de wereldvrede te bevorderen.” In dit document “bekrachtigen wij onze gezamenlijke roeping van allen om broeders en zusters als kinderen van God te zijn en verwerpen wij elke vorm van geweld gepleegd in naam van de godsdienst”.
LEZING & GEBEDSVIERING BIJ DE CLARISSEN
Op zondag 27 oktober om 15 u. spreekt Barbara Mertens van TAU, franciscaanse spiritualiteit vandaag, bij de zusters Clarissen, Monasterium Zonnelied, Mariakerkelaan 212 in Oostende over ‘Franciscus en de sultan, een verlangen naar universeel broederschap’ en over haar leven in Syrië. Na een duik in de historische context van de kruistochten en de persoon van de sultan, gaat ze dieper in op de ontmoeting. Welke impact had deze op Franciscus? Uit zijn geschriften blijkt dat Franciscus in moslims, ‘dé vijanden’ van zijn tijd, schepselen van God had (h)erkend die hij broederlijk ten dienste wilde staan. Wat betekent dit en hoe kan dit ons vandaag inspireren? Achteraf volgt een gezamenlijk gebedsmoment met moslims van de Aisha-moskee.
(bron: minderbroeders-kapucijnen)